Karłątki - motylowe samolociki

 2024-12-13

    Motyle o rozpiętości skrzydeł do 30 mm i silnie rozwiniętym tułowiu. Ich ciało jest grube i krótkie, a skrzydła w porównaniu z nim małe. Na szerszej od tułowia głowie leżą duże, szeroko rozstawione, nagie oczy, maczugowate i zwykle krótsze niż połowa długości przedniego skrzydła czułki oraz krótkie i szerokie głaszczki, których końcowe człony są nagie, a pozostałe silnie owłosione. Przednie skrzydła o zarysie trójkąta rozwartokątnego, tylne zbliżone do trójkąta równobocznego. Tak w mądrych opracowaniach opisywana są motyle z  rodziny powszelatkowatych. Sprawdziłem te cechy u karłątków - podrodziny powszelatkowatych (Hesperiidae).

Karłątki powinny mieć dużą głowę, długą ssawkę, krępy tułów i drobne skrzydełka. 

Ssawka jest długa, głowa duża, a okrągłe oczy mają spore rozmiary. 

Tułów jest krępy.

Spośród innych motyli, karłątki wyróżnia jeszcze jedna rzecz.  One w charakterystyczny sposób układają swoje skrzydełka w czasie pożywiania się lub spoczynku. .

Te motylki swoją sylwetką przypominają myśliwce F35.

___________________

Gdy szukałem informacji na temat motyli trafiłem na nazwisko Ferdinand Ochsenheimer.

Ferdinand Ochsenheimer (17.03.1767 - 2.11.1822) był wybitnym niemieckim aktorem teatralnym. Gdy zaczęły pojawiać się u niego objawy stresu i przeciążenia, lekarz zalecił mu  więcej ćwiczeń. Długie spacery po łonie natury sprawiły, że Ochsenheimer zainteresował się motylami. I od roku 1798 miał dwie pasje: aktorstwo i motyle. Po próbie wychodził z miasta, żeby zbierać motyle w okolicy, a wracał dopiero na krótko przed występem. Kiedy miał szczęśliwy dzień, grał wspaniale, wywołując u publiczności gorączkowy aplauz. Ale kiedy znalazł niewiele lub nic, był niezadowolony i nie wznosił się ponad przeciętność. Jako entomolog Ochsenheimer stał się jednym z najbardziej wpływowych lepidopterologów początku XIX wieku.  Szczegółowo opisał wiele nowych taksonów, wśród nich Thymelicus lineola, czyli karłątka ryska. I od tego motylka zacznę dzisiejszą prezentację.

Karłątek ryska (Thymelicus lineola - Ochsenheimer, 1808) 

    Ze względu na widoczne linie na skrzydełkach tego motyla, Ochsenheimer nadał mu przydomek lineola. Nasi etymolodzy też uczynili podobnie i przydomek ryska powstał od rys na skrzydełkach. 

     Karłątek ryska jest niewielkim motylem, jego rozpiętość skrzydełek nie dochodzi do trzech centymetrów. Jego siedliskiem są otwarte, słoneczne łąki z wysoką trawą, brzegi lasów i duże polany. Fruwa w jednym pokoleniu od połowy czerwca do końca sierpnia. Pokarmem gąsienic są różne trawy: kupkówki, kłosownice, tymotka łąkowa a nawet perz właściwy. Zimuje jajo z rozwiniętą wewnątrz gąsienicą.

Czy te oczy mogą kłamać?

Karłątek leśny (Thymelicus sylvestris - Poda, 1761)

    Silvestris w języku łacińskim oznacza „żyjący w lesie”, „dziki”. I taki przydomek nadał temu motylowi w 1761r. Nicolaus Poda von Neuhaus  – austriacki entomolog i jezuita, gdy opisywał tego owada. Nasi entomolodzy poszli za jego przykładem i również dali mu "przydomek" leśny. Rozpiętość skrzydełek karłątka leśnego dochodzi do trzech centymetrów. Jest on nieco większy od karłątka ryski. Jego siedliskiem są niewielkie polany i drogi leśne, skraje lasów i zakrzaczone łąki z wysokimi trawami. motyl fruwa w jednym pokoleniu od połowy czerwca do końca sierpnia. Pokarmem gąsienic są różne trawy: głównie kłosówka wełnista, kłosówka miękka, kłosownica leśna i tymotka łąkowa. Zimują gąsienice w uprzednio uprzędzonych przez siebie jedwabistych kokonach.

Dorosły karłątek leśny jest podobny do ryski. Ma jednak czarno obrzeżone skrzydełka i beżowe plamki na spodniej stronie buławkach czułek. U ryski te plamki są czarne. Jeżeli pomyliłem się w ich identyfikacji, niech mi one wybaczą.

Karłątek kniejnik (Ochlodes sylvanus - Esper, 1777)

Silvanus – w mitologii rzymskiej pierwotnie bóg lasów i dzikiej przyrody. I tak nazwał tego motyla Eugen Johann Christoph Esper niemiecki przyrodnik.

    Karłątek kniejnik jest nieco większy od karłątka leśnego. Jego rozpiętość skrzydełek może sięgać 3,4 centymetra. Fruwa w jednym pokoleniu od końca maja do początku sierpnia. W sprzyjające lata, we wrześniu mogą się pojawić pojedyncze osobniki drugiego pokolenia. Jego siedliskiem są zakrzaczone miejsca z wysokimi trawami: Leśne drogi i polany, zadrzewienia śródpolne i wilgotne wrzosowiska. Pożywieniem gąsienic są trawy: kupkówka pospolita, trzęślice, kłosownice i trzcinnik piaskowy. Zimuje gąsienica w schowku utworzonym z traw oplecionych przędzą.

Motyl wyraźnie różni się wyglądem od poprzednich osobników. Jego skrzydełka ozdobione są jasnymi podłużnymi plamkami.

__________________

W tekście użyłem określenia lepidopterolog. Termin Lepidoptera został użyty w 1746 roku przez Karola Linneusza. Słowo to pochodzi od greckiego lepídos ("łuska") i pteron ("skrzydło"). 

Motyle to owady łuskoskrzydłe. Skrzydełka motyli zbudowane są z błonki rozpiętej na sztywnych, w miarę elastycznych żyłkach. Półprzezroczysta błonka pokryta jest zachodzącymi na siebie dachówkowato barwnymi łuskami.

Łuski zawierają barwne pigmenty, które widzimy jako dany kolor. Jednocześnie łuski posiadają skomplikowaną strukturę, która odbija lub rozprasza światło. Tak powstaje mieniący się  metaliczny połysk.

I kilka luźnych fotek

Czy te oczy mogą kłamać? Chyba nie!

Czy te oczy mogą kłamać? Ależ skąd!

Ssawka karłątków jest długa, jak u motyli zawisakowatych... 

...a zwinięta przypomina sprężynę zegarka.

W moich stronach gdzieś fruwa karłątek klinek, lecz jeszcze na niego nie trafiłem. W naszym kraju występuje również karłątek akteon, ale on jest poza moim zasięgiem.  

*    *    *    *